آیت الله العظمی قرهی(حفظه الله تعالی):نفس دون، این أعدی عدوّ، در وساوس و در پیروی از همزات شیطان، بسیار قوی عمل میکند،
چنان وسوسه‌گر است که از باب همزات - که بیان کردیم: جمع همزه است -
وارد شده و انسان را گرفتار میکند و هر بار به یک نوع او را فریب می‌دهد.
گاه فریب از خودبینی شروع میشود، این که انسان تصوّر کند کسی شده است.
این مطلب، چنان انسان را بیچاره میکند که موقعی که سر بیرون می‌آورد،
همان موقعی است که دیگر سرش را از کفن خارج می‌کنند، صورتش را روی خاک می‌گذارند،
شانه‌هایش را می‌گیرند و با إسمع، إفهم گفتن،
تازه او را متوجّه می‌کنند که هیچ بودی و هیچ هستی، إلّا به عمل خالص.
دیگر نه عنوانی است و نه مقامی و ... .
بارها بیان کردیم که فقط اسم کوچک و اسم پدر را صدا می‌زنند.
پس اگر کسی در این دنیا خودش، خودش را گوشمالی ندهد، آن‌جا اوّلین گوشمالی اوست.
لذا خودبینی، چنان انسان را گرفتار میکند که دیگر هیچ چیز نمی‌بیند.
«قُلْ هَلْ نُنَبِّئُکُم بِالْأَخْسَرِینَ أَعْمَالًا»
﴿١٠٣﴾
«الَّذِینَ ضَلَّ سَعْیُهُمْ فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَهُمْ یَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ یُحْسِنُونَ صُنْعًا»
﴿١٠٤﴾(1)
فرمودند: آیا به شما خبر بدهم که چه کسی، خسارت‌دیده و بدبخت‌‌ترین انسان‌هاست؟
آن‌هایی که کوشش بیهوده در دنیا کردند و تلاش‌هایشان گم شده
و تازه تصوّر می‌کنند به‌به! من چه کسی هستم و چه اعمالی انجام دادم!...
من برخی از بزرگان، از جمله آیت‌الله بهجت، بهجت القلوب(اعلی اللّه مقامه الشّریف) را دیدم که هر شب، تلقین خودشان را می‌خواندند. تا به خود بگویند: وقتی تو را درون قبر می‌گذارند، دیگر آیت‌الله، بهجت القلوب و ... نمی‌گویند، حتّی فامیلی را هم نمی‌آورند، فقط می‌گویند: یا محمّدتقی ابن محمود، همین. برای مثل من بیچاره‌ای هم می‌گویند: یا روح الله ابن محمّدعلی.
دیگر بالاتر از امام عظیم‌الشّأن، آن عارف کامل نیست که برای ایشان هم فرمودند:
یا روح الله ابن مصطفی. همهی عناوین برای دنیاست.
این دو آیه در انتهای سوره‌ی کهف خیلی مهم است، گاهی آنها را برای خود بخوانید،
«قُلْ هَلْ نُنَبِّئُکُم بِالْأَخْسَرِینَ أَعْمَالًا»
﴿١٠٣﴾
«الَّذِینَ ضَلَّ سَعْیُهُمْ فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَهُمْ یَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ یُحْسِنُونَ صُنْعًا»
﴿١٠٤﴾اگر عمل برای خدا نباشد، ضلّ سعی است.
اگر نفس، تحریک شود، اگر تصوّر کنیم کسی شدیم، بیچاره می‌شویم.
چه پولدار، چه به ظاهر باسواد، چه وزیر، چه وکیل، چه آن کسی که ریاست داره و ...
اگر گرفتار این مسائل شد، در آن دنیا می‌فهمد که تمام اعمالش بیهوده بوده است.
هر چه جلوتر میرود، دیگران و نفس دون به او می‌گویند:
تو خوبی، تو عالی هستی، تو والا هستی و ... و بدین‌صورت او را گرفتار می‌کنند.
لذا باید خیلی مواظب باشیم.
هفته‌ی گذشته بیان کردیم، حضرت موسی‌بن‌جعفر، امام موسی کاظم(صلوات اللّه و سلامه علیه) فرمودند:
«إِنَّ صِغَارَ الذُّنُوبِ وَ مُحَقَّرَاتِهَا مِنْ مَکَایِدِ إِبْلِیسَ»(2)،
به درستی که کوچک شمردن گناهان، از کیدها و نیرنگ‌های ابلیس است.
«یُحَقِّرُهَا لَکُمْ وَ یُصَغِّرُهَا فِی أَعْیُنِکُمْ»، آن گناهان را در مقابل شما حقیر می‌شمارد
و در جلوی چشمانتان کوچک جلوه می‌دهد تا شما را غرقاب در گناه کند.
اولیاء خدا می‌گویند: یکی از گناهانی که به صورت ظاهر کوچک است، ولی بزرگ است،
این است که کسی جدّی تصوّر کند کسی شده است و کس دیگری هم به او بگوید:
کسی شدی. این را باید خیلی مواظبت کرد.
یا این که بیان کردیم که حضرت صادق القول و الفعل،امام جعفر صادق(صلوات اللّه و سلامه علیه) فرمودند: شیطان لعین و رجیم گفته اگر من سه خصلت را در انسان، حاکم کنم،
دیگر برایم مهم نیست که از آن به بعد چه اعمالی انجام می‌دهد،
«قَالَ إِبْلِیسُ لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَیْهِ لِجُنُودِهِ إِذَا اسْتَمْکَنْتُ مِنِ ابْنِ آدَمَ فِی ثَلَاثٍ لَمْ أُبَالِ مَا عَمِلَ
فَإِنَّهُ غَیْرُ مَقْبُولٍ مِنْهُ»(3).
این سه مورد هم بدین ترتیب است:
«إِذَا اسْتَکْثَرَ عَمَلَهُ وَ نَسِیَ ذَنْبَهُ وَ دَخَلَهُ الْعُجْبُ».
انسان را عُجب بگیرد، گرفتار و بیچاره میشود. خودپسند میشود و فکر میکند کسی است.
در مقابل یکدیگر، تعریف و تمجید نکنید. نفس، شوخی‌بردار نیست.
وقتی مدام تعریف بشنود، حال می‌آید، فکر میکند خبری است.
اگر او را گوشمالی ندهیم و متنبّه‌اش نکنیم، خطرناک میشود.
منبع(با کمی تلخیص)*******************
(1)
«قُلْ هَلْ نُنَبِّئُکُم بِالْأَخْسَرِینَ أَعْمَالًا»
﴿١٠٣﴾
«الَّذِینَ ضَلَّ سَعْیُهُمْ فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَهُمْ یَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ یُحْسِنُونَ صُنْعًا»
﴿١٠٤﴾
آیات شریفه 103 و 104 - سوره مبارکه کهف(2) تحف العقول،ج 1،ص 392
(3) الخصال،ج 1،ص112
